Mãn tính là loại bệnh gây nên những hệ quả làm ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống.
Nguyên nhân chủ yếu gây nên bệnh mãn tính do cách ăn uống và không lựa chọn đúng loại thức ăn có các tố chất phòng và kháng bệnh cho con người. Vì thế, ngoài liệu pháp dùng thuốc (hay châm cứu) cần có biện pháp phòng bệnh và điều trị toàn diện đối với người mắc bệnh mãn tính.
Chúng ta đang sống trong thời đại văn minh, khoa học kỹ thuật tiến bộ, công nghiệp phát triển. Mọi người được hưởng thụ các lợi ích tiện nghi của thời hiện đại. Cuộc sống ngày càng phong phú nhưng cũng đầy khẩn trương, căng thẳng (stress). Chúng ta ăn nhiều thịt, thực phẩm tinh chế (gạo trắng…). Bên cạnh đó, thực phẩm công nghiệp như các loại đồ hộp với nhiều hóa chất bảo quản và tạo hương vị ngày càng được ưa chuộng. Các hoạt động ngày càng tự động hóa khiến người ta ít vận động. Vì thế cũng xuất hiện lắm điều bất lợi, đặc biệt là các vấn đề về sức khỏe, cụ thể là các bệnh mãn tính.
Theo đó, các bệnh mãn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường… ngày càng xuất hiện nhiều, biến hóa, đa dạng và phức tạp. Điều trị các bệnh mãn tính nếu chỉ dùng thuốc (Tây hay Đông y) chỉ mang lại kết quả tạm thời, không dứt điểm, nguy cơ tái phát cao, phải dùng thuốc suốt đời. Ngoài ra, bệnh nhân còn phải chịu đựng các tác dụng phụ của thuốc nhất là tân dược. Bệnh nhân vừa dùng thuốc trị bệnh sẵn có lại phải buộc lòng uống thêm thuốc để trị các bệnh do chính thuốc gây ra. Vì vậy số lượng thuốc trên mỗi toa ngày càng nhiều.
Do đó, để phòng ngừa và điều trị bệnh mãn tính có kết quả bền vững, ngoài liệu pháp dùng thuốc bệnh nhân còn phải được hướng dẫn kiên trì thực hiện 2 sự thay đổi. Đó là thay đổi lối sống và thay đổi chế độ ăn. Thay đổi lối sống bao gồm các biện pháp giảm stress, tăng vận động thể lực. Thay đổi chế độ ăn là biện pháp theo chế độ ăn uống quân bình âm-dương (axít-kiềm). Cùng với thuốc (Tây hay Đông y) kết hợp với 2 thay đổi trên, cấu tạo nên phương pháp phòng bệnh và điều trị toàn diện cho các bệnh mãn tính, đó là liệu pháp sau:
PHƯƠNG PHÁP 1: Tinh thần (tâm lý) để giảm stress
Tạo một cuộc sống tinh thần luôn bình an (thanh tâm), tiến tới 1 cuộc sống “3 giảm – 1 không”: giảm lo, giảm buồn, giảm giận và không sợ. Theo đó, trong cuộc sống khẩn trương và sôi động với bao nỗi lo toan về cái ăn, cái mặc, gia đình và sự nghiệp dễ làm phát sinh những nỗi buồn, giận, sợ… chúng ta cần đơn giản hóa cuộc sống, giảm các nhu cầu (quả dục).
Trong mối quan hệ giữa người với người vị tha là chính, từ đó thực hiện tối đa các giá trị cuộc sống. Đó là việc tôn trọng, tha thứ (khoan dung), tương trợ, thường xuyên giúp đỡ người khác, thương yêu lẫn nhau sẽ giúp ta bớt lo-buồn-giận-sợ (ngừa stress).Còn nếu stress đã xảy ra hóa giải stress ngay bằng tư duy tích cực. Khi gặp thất bại hay sự việc không vui, không hài lòng, làm ta căng thẳng, lo, buồn, giận, sợ lập tức phải suy nghĩ tìm các khía cạnh có lợi, các mặt tích cực, cái lỗi về phía mình… Tục ngữ ca dao cũng có nhiều câu mang ý nghĩa tư duy tích cực như “Thất bại là mẹ thành công”, “Sau cơn mưa trời lại sáng”, “Tiên trách kỷ hậu trách nhân”, “Trong cái rủi có cái may”…
PHƯƠNG PHÁP 2: – chế độ ăn
Theo nghiên cứu của các chuyên gia dinh dưỡng, cơ thể con người (huyết tương) có tính hơi kiềm (dương) là tốt nhất (pH = 7,35-7,4). Nếu cơ thể con người có khuynh hướng axít (âm) hoạt động tế bào sẽ kém, các chức năng yếu đi, chất thải khó bài tiết, chuyển hóa cũng chậm theo làm tăng gánh nặng cho gan, thận, suy giảm sức đề kháng, dễ xuất hiện các bệnh mãn tính.
Yếu tố then chốt quyết định là chế độ ăn uống. Thức ăn có thể chia thành nhóm sinh axít, sinh kiềm và trung tính. Những thức ăn ngon hấp dẫn phần lớn đều mang tính sinh axít như thịt, lòng đỏ trứng, gạo trắng, bánh mì trắng, đường trắng. Trái lại các loại rau, củ, đậu, rong biển, trái cây và nhất là gạo lức đều mang tính sinh kiềm.
Chế độ ăn thịt: Có nhiều đạm động vật trong quá trình chuyển hóa sẽ cho ra nhiều sản phẩm độc hại cho cơ thể như urê, acid uric, nitrit, nitrat… Đối với người trưởng thành lượng đạm động vật nên đạt từ 25-30% trên tổng lượng đạm là thích hợp.
Chế độ ăn chay: Có ưu điểm kiềm hóa máu. Nếu trong bữa ăn chay có đậu, mè, nấm không sợ thiếu chất đạm. Nếu ăn chay trường, trong mỗi bữa ăn cần có đủ 4 nhóm rau-củ-quả, bột đường, đạm thực vật (đậu- nấm), dầu thực vật. Ăn gạo lức muối mè kèm thức ăn chay rất tốt cho sức khỏe.
Cách ăn: Cần nhai kỹ trước khi nuốt, vì khi nhai kỹ thức ăn đã được tiêu hóa 1 phần và được kiềm hóa 1 phần nhờ nước bọt. Chính cuộc sống hiện đại đầy khẩn trương khiến người ta ăn vội vàng không có thì giờ nhai, điều này sẽ ảnh hưởng không tốt đến bộ máy tiêu hóa. Nước uống tốt là nước có lượng chất khoáng thích hợp, không chất có hại, độ cứng vừa, chứa nhiều oxy, chứa ion bicarbonat và có tính kiềm. Giới hạn dùng nước đá, kem lạnh dễ làm rối loạn tiêu hóa, viêm họng.
Chế độ ăn đề nghị: Kiêng cữ hẳn mỡ động vật (heo, gà, bò…). Hạn chế thịt (nướng, hun khói, chiên), muối, đường, trứng, hóa chất (phẩm màu, hương vị thực phẩm, chất bảo quản, phụ gia…). Nên ăn cơm gạo lức, rau củ (bông cải, dền, bắp cải, cà rốt…), đậu (đậu trái, đậu hột như đậu đen, đậu đỏ), nấm (nấm bào ngư, nấm đông cô, nấm tuyết, nấm mèo đen, nấm kim chi, nấm mỡ, nấm hầu thủ), rong tảo biển, trái cây (táo, dâu…), tỏi, hành tím, rau thơm, mè đen. Uống đủ nước như nước khoáng kiềm, nước trà xanh, nước trái cây, nước gạo lức rang, nước đậu đen, sữa đậu nành tươi (mới nấu).
PHƯƠNG PHÁP 3: Tập vận động, rèn luyện thân thể
Có nhiều phương pháp tập luyện nhằm nâng cao sức khỏe như tập dưỡng sinh, thư giãn, tự xoa bóp, tập thở sâu, tập vận động toàn thân (thái cực quyền, yoga, đi bộ…).
Thư giãn: Chống stress (thư giãn thụ động và chủ động).
Tự xoa bóp: Thúc đẩy lưu thông khí huyết, chống ứ trệ, như tự xoa bóp “Cốc đại Phong” là phương pháp xoa bóp toàn thân từ đầu đến chân. Phương pháp này có tác dụng kép vừa xoa bóp vừa vận động. Nó làm tăng tiết Endorphin, một chất tác có tác dụng tăng miễn dịch, làm sảng khoái dễ chịu, tăng sức khỏe.
Tập thái cực quyền: Đây là môn võ dưỡng sinh rất phù hợp cho người lớn tuổi, sức khỏe kém. Môn võ này vừa giúp vận động toàn thân, lại giúp tinh thần bình an (thiền trong thế động). Tập hương công cũng có lợi cho sức khỏe.
Ngoài ra có thể tập thiền định, khí công, đi bộ chậm, thở sâu…
PHƯƠNG PHÁP 4: Thuốc (Đông – Tây y)
Thuốc Tây điều trị chủ yếu triệu chứng của các bệnh mãn tính. Trong khi đó, thuốc Đông dược hay các liệu pháp không dùng thuốc như châm cứu, xoa bóp… điều trị theo biện chứng luận trị, chú ý bồi bổ hệ miễn dịch, nâng cao sức khỏe chống lại bệnh. Các dược liệu bổ tinh khí thần là đỗ trọng, ba kích, nhân sâm, linh chi, tâm sen…
Như vậy, y học cổ truyền góp phần giảm nguy cơ bệnh, điều trị, hạn chế tái phát bệnh mãn tính bằng cách giúp bồi dưỡng nội lực (chính khí) và làm tăng sức đề kháng với bệnh tật
