Chị Hà Thị Thào (24 tuổi, Hà Giang) vừa sinh đôi 2 cậu con trai, vừa vui nhưng cũng vừa lo, vui vì cả hai con đều khỏe mạnh, lo vì hai vợ chồng có mỗi một ít nương trồng ngô làm sao có tiền mua sữa cho con. Hiểu được nỗi lo của chị Thào, mẹ chị đã không quản đường xá xa xôi từ Phú Thọ đến chăm con chăm cháu. Ngoài việc tẩm bổ dinh dưỡng đầy đủ cho con gái, bà cụ còn chịu khó đun nước lá trà vằng để cho con lợi sữa. Đặc biệt bà còn luôn khích lệ động viên để chị tự tin đủ sữa nuôi cả hai con bằng sữa mẹ. Lúc đầu chăm con khá vất vả, chị phải cho bú từng bé một, bé bú trước, bé bú sau. Sau này khi đã cho bú quen, chị đã có thể tập cho hai con bú cùng một lúc, mẹ ngồi, đặt mỗi cháu nằm trên một cẳng tay.
Trường hợp của Chị Mai (Hà Nội) vì sinh non nên khi đẻ em bé mới được 2,2 kg, cả hai bên nội ngoại lo cuống lên nhờ người thân đặt mua sữa tận nước ngoài về để cho bé ăn, tuy nhiên may nhờ các bác sỹ tư vấn chị đã quyết tâm mọi giá phải nuôi con bằng chính sữa của mình vì trong sữa của bà mẹ đẻ non còn có thành phần đạm nhiều hơn, thích hợp cho trẻ đẻ non. Trong những ngày đầu sau đẻ, em bé chưa thể tự bú được chị phải vắt sữa ra chén, dùng thìa bé xíu cho con ăn. Khi con đã tự bú được, chị càng chăm chỉ cho con bú thì sữa lại càng về nhiều. Giờ em bé đã được 6 tháng nhưng vô cùng cứng cáp, ít ai nhận ra là bé sinh non tháng.
Ngoài bú sữa của mẹ ra, không cần và không nên cho trẻ uống bất cứ thứ nước gì
Ai cũng biết sữa mẹ là thức ăn tốt nhất, phù hợp nhất đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vì có thành phần dinh dưỡng đầy đủ với tỷ lệ thích hợp, không một thứ sữa nào có thể thay thế và so sánh được. Nuôi con bằng sữa mẹ mang lại nhiều lợi ích cho cả mẹ và con. Sữa mẹ còn cung cấp cho trẻ những kháng thể chống bệnh tật giúp trẻ khỏe mạnh, không hay bị tiêu chảy, viêm đường hô hấp và nếu có bị nhiễm bệnh thì cũng nhẹ, dễ chữa. Việc mẹ cho con bú sẽ giữ gìn sức khỏe cho bà mẹ, giúp tránh băng huyết sau đẻ và các bệnh về buồng trứng và tử cung đặc biệt giúp tăng cường tình cảm và gắn bó mẹ con.
Tuy nhiên làm sao để mẹ có nhiều sữa cho con bú? Cho con bú bao lâu? Và những ai không nên nuôi con bằng sữa mẹ thì không phải ai cũng biết đầy đủ.
Cho con bú vào lúc nào?
Hiện nay nhiều bệnh viện áp dụng quy trình ‘Cái ôm đầu tiên của mẹ, hơi thở đầu tiên của con’, trẻ ngay sau sinh được tiếp xúc da kề da với mẹ, được nằm cùng mẹ để mẹ có thể chăm nom con dễ dàng, đúng lúc. Việc này đã tăng cơ hội cho trẻ tiếp cận với bầu sữa mẹ trong thời gian sớm nhất. Theo khuyến cáo, các bà mẹ cần cho con bú ngay trong vong 1 giờ đầu sau đẻ. Cho con bú sớm do động tác mút đầu vú của trẻ gây phản xạ lên tuyến yên làm tiết oxytocin nên tử cung sẽ co chặt hơn, tránh được băng huyết sau đẻ. Mẹ cho con bú sớm, sữa sẽ về sớm, vú tiết sữa nhiều hơn, ít bị sưng đau và nhiễm khuẩn ở vú. Các mẹ cũng lưu ý ngoài bú sữa non của mẹ ra, không cần và không nên cho trẻ uống bất cứ thứ nước gì kể cả nước cam thảo, nước đường, nước sâm, nước lọc… ngay sau sinh. Sữa non đã có từ những tháng cuối của thai nghén. Trước đây các cụ thường khuyên bỏ sữa non vì không có chất, tuy nhiên đó là quan niệm sai lầm. Sữa non có đặc điểm hơi vàng, đục, không trắng như sữa thường, các chất dinh dưỡng trong sữa mẹ thích hợp với tiêu hoá của trẻ mới đẻ, rất nhiều kháng thể chống bệnh tật có trong đó.
Cho con bú bao lâu?
Các mẹ hãy tự tin cho con bú mẹ hoàn toàn đến 6 tháng sau đẻ vì trong 6 tháng đầu sau đẻ sữa mẹ là thức ăn duy nhất cho trẻ. Không cho trẻ ăn thêm bất cứ loại sữa nào, cũng không cần nước quả, nước cháo, nước cơm, thậm chí ngay cả nước cũng không cần cho uống (nếu trẻ bú đủ thì nước uống thêm chỉ làm tăng gánh nặng cho thận, không tốt cho trẻ).Tuy nhiên lưu ý là mẹ cho con bú theo nhu cầu của bé, cả ban ngày và ban đêm.Trẻ bú ban đêm càng giúp tăng lượng sữa của bà mẹ.
Cho con bú thế nào là đúng?
Cách bế con để cho bú: Dù mẹ cho bú nằm hay bú ngồi cũng cần đảm rằng đầu và thân trẻ thẳng hàng, bụng con áp sát vào bụng mẹ, mặt con đối diện với vú mẹ, mẹ đỡ cả mông trẻ.
Cách cho trẻ bú: Mẹ cho núm vú chạm vào miệng bé, chờ khi bé mở miệng to mới đưa vú vào, cho trẻ ngậm bắt vú đúng, nếu không bé sẽ bị đói vì không nhận được đủ sữa trong bữa bú, và mẹ sẽ có nguy cơ bị mất sữa.
Khi cho con bú, các mẹ cũng cần lưu ý cho bé bú hết bầu vú bên này mới chuyển sang cho bú bên kia. Khi bú, bé có thể thiu thiu ngủ, mẹ cần đánh thức và kích thích con bú bằng cách ‘nói chuyện’ với bé, xoa hay búng nhẹ vào bàn chân. Khi bú no bé sẽ tự nhả bầu vú, không cằn nhằn, quấy khóc. Nếu bầu vú chưa hết sữa thì mẹ nên vắt hết ra để tuyến sữa rỗng sẽ tạo sữa nhiều hơn, sữa về nhiều. Khi bé no không nên đặt nằm ngay mà nên bế vác trẻ lên vai, xoa vỗ nhẹ vào lưng cho hơi trong dạ dày thoát ra, tránh bị trớ. Mỗi ngày với trẻ đẻ đủ tháng số lần cho bú ít nhất 7 – 8 lần, bú cả ban đêm. Trẻ bú đủ sữa thì cân nặng hàng tháng của bé tăng đều và đi tiểu bình thường. Nếu một tháng trẻ chỉ tăng ít hơn 500 g hoặc có hiện tượng tiểu tiện ít thì thường là do trẻ không được bú đủ sữa. Khi trẻ được tròn 6 tháng tuổi mới bắt đầu cho ăn bột. Nên cho con bú đến 24 tháng mới cai sữa.
Đừng ngại cho con bú, con bú càng nhiều càng tốt
Làm sao để cách giữ gìn nguồn sữa mẹ?
Để đủ sữa cho con, mẹ cần ăn no, nhiều bữa, đủ các chất dinh dưỡng; uống nhiều nước. Kinh nghiệm dân gian để có nhiều sữa, mẹ có thể ăn cơm nếp, cháo móng giò, nước sắc lá mít…
Một điều nữa, đừng ngại cho con bú, con bú càng nhiều càng tốt. Con bú nhiều sẽ kích thích mẹ tạo nhiều hoc mon prolactin để tạo sữa. Mẹ cũng cần được đảm bảo giờ giấc nghỉ ngơ. Lưu ý mẹ khi cho con bú nếu cần dùng thuốc phải hỏi ý kiến thầy thuốc, không nên tự động dùng thuốc vì có thể nguy hại cho con và có thể làm cạn sữa. Trong trường hợp vú bị cương tức cũng vẫn cần cho con bú và vắt sữa nếu con bú không hết. Tuyệt đối không dùng bình sữa cho trẻ sơ sinh ăn và không nên cho trẻ ngậm núm vú giả vì dễ nhiễm khuẩn và trẻ sẽ bỏ bú mẹ.
Cho con bú trong một số hoàn cảnh đặc biệt
Khi con non tháng, nhẹ cân: Khi sinh em bé bị non tháng và nhẹ cân thì việc nuôi con bằng sữa mẹ lại vô cùng cần thiết vì trong sữa của bà mẹ đẻ non còn có thành phần đạm nhiều hơn, thích hợp cho trẻ đẻ non. Nếu những ngày đầu sau đẻ, trẻ chưa thể tự bú được thì vắt sữa ra chén, dùng thìa đổ cho cháu bé. Số bữa bú càng phải tăng nhiều khi trẻ càng non tháng, càng nhẹ cân: từ 10 đến 20 lần bú/ngày.
Khi sinh đôi: Các mẹ hãy yên tâm là dù phải nuôi hai con bằng sữa mẹ, mẹ vẫn có khả năng đủ sữa cho chúng nếu thực hiện đầy đủ kỹ thuật cho bú và biết gìn giữ nguồn sữa. Lúc đầu có thể cho bú từng bé một, bé bú trước, bé bú sau. Sau này khi đã cho bú quen, có thể tập cho hai con bú cùng một lúc bằng cách mẹ ngồi, đặt mỗi bé nằm trên một cẳng tay.Trong hai bé, bé nào yếu hơn cần quan tâm nhiều hơn đến trẻ đó. Đương nhiên để đảm bảo đủ sữa cho con, chế độ ăn uống, nghỉ ngơi cho mẹ cũng cần phải được quan tâm, chú ý nhiều hơn.
Những trường hợp không nên nuôi con bằng sữa mẹ
– Người mẹ bị nhiễm HIV/AIDS: Trẻ bú mẹ có thể bị lây nhiễm do đó mẹ không nên cho con bú. Trong trường hợp gia đình quá túng thiếu không thể nuôi con bằng các sản phẩm thay thế sữa mẹ, nếu nguy cơ đứa bé có thể chết vì suy dinh dưỡng thì vẫn cần khuyên bà mẹ cho con bú.
– Các bà mẹ bị suy tim, lao phổi nặng hoặc có bệnh gan đang tiến triển không nên cho con bú vì nguy cơ cho cả mẹ và con.
– Các bà mẹ đang phải điều trị các thuốc chống ung thư, thuốc điều trị bệnh động kinh, thuốc hướng tâm thần cũng không nên cho con bú.
